Phân biệt trĩ nội và ngoại

Bệnh trĩ là sự giãn nở quá mức của các tĩnh mạch ở vùng hậu môn – trực tràng. Dựa vào vị trí xuất hiện búi trĩ, bệnh được chia thành trĩ nội, trĩ ngoại và trĩ hỗn hợp. Trong đó, trĩ nội và trĩ ngoại là hai thể thường gặp nhất.

Trĩ nội là một dạng của bệnh trĩ xảy ra khi các tĩnh mạch trong trực tràng (phía trong hậu môn) bị giãn phồng và sưng to do áp lực kéo dài. Đây là loại trĩ phổ biến và thường khó nhận biết ở giai đoạn đầu vì không gây đau do vị trí nằm trên đường lược – nơi không có dây thần kinh cảm giác đau

.1. Nguyên nhân gây trĩ nội

Các yếu tố góp phần làm tăng áp lực lên tĩnh mạch hậu môn – trực tràng bao gồm:

Táo bón kéo dài: Rặn mạnh khi đi đại tiện gây áp lực lên các tĩnh mạch.
Tiêu chảy mãn tính: Làm tăng ma sát vùng hậu môn, ảnh hưởng đến thành tĩnh mạch.
Ngồi lâu, ít vận động: Làm cản trở tuần hoàn máu, tăng nguy cơ ứ trệ mạch máu.
Thói quen ăn uống thiếu chất xơ: Dễ gây táo bón, là nguyên nhân gián tiếp gây trĩ.
Mang thai và sinh con: Tử cung đè lên tĩnh mạch hậu môn, làm tăng áp lực tại vùng này.
Lão hóa: Thành tĩnh mạch suy yếu dần theo tuổi.

2. Phân độ trĩ nội

Trĩ nội được chia thành 4 cấp độ:

Độ 1: Trĩ chỉ phình nhẹ bên trong, chưa sa ra ngoài hậu môn.
Độ 2: Trĩ sa ra ngoài khi rặn đại tiện nhưng tự co lại được.
Độ 3: Trĩ sa ra ngoài và phải dùng tay đẩy vào.
Độ 4: Trĩ thường xuyên sa ra ngoài, không đẩy vào được, dễ viêm, chảy máu.

3. Triệu chứng nhận biết

Chảy máu khi đi đại tiện: Máu tươi lẫn trong phân hoặc nhỏ giọt sau khi đi vệ sinh.
Sa búi trĩ: Ở giai đoạn nặng, búi trĩ sa ra ngoài hậu môn.
Ngứa ngáy hậu môn: Do dịch nhầy tiết ra từ búi trĩ gây kích ứng.
Cảm giác khó chịu, vướng víu: Khi búi trĩ sa xuống.

4. Điều trị trĩ nội

Tùy vào mức độ bệnh, có thể áp dụng các phương pháp sau:

a. Điều trị nội khoa (giai đoạn nhẹ – độ 1, độ 2)

Sử dụng thuốc uống (giảm đau, chống viêm, tăng sức bền thành mạch).
Thuốc bôi hoặc đặt hậu môn (giảm sưng, ngứa, cầm máu).
Điều chỉnh chế độ ăn uống, sinh hoạt: bổ sung chất xơ, uống nhiều nước, hạn chế ngồi lâu.

b. Thủ thuật can thiệp (độ 2 – độ 3)

Thắt búi trĩ bằng vòng cao su.
Tiêm xơ búi trĩ.
Quang đông hồng ngoại.

c. Phẫu thuật (độ 3 – độ 4 hoặc trĩ nặng không đáp ứng điều trị nội khoa)

Phẫu thuật cắt trĩ bằng phương pháp Milligan-Morgan, Longo…
Phẫu thuật bằng laser, HCPT…

5. Phòng ngừa trĩ nội

Ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt.
Hạn chế rặn mạnh khi đi vệ sinh, không nhịn đại tiện.
Uống đủ nước (2-2,5 lít/ngày).
Tập thể dục thường xuyên, tránh ngồi lâu.
Giữ vệ sinh vùng hậu môn sạch sẽ.

Trĩ ngoại là một dạng của bệnh trĩ xảy ra khi các tĩnh mạch ở bên dưới đường lược, ngay tại rìa hậu môn bị giãn nở và sưng phồng. Khác với trĩ nội, trĩ ngoại nằm ở vùng có dây thần kinh cảm giác nên dễ gây đau đớn, khó chịu và dễ phát hiện hơn.

1. Nguyên nhân gây trĩ ngoại

Trĩ ngoại hình thành do áp lực kéo dài lên vùng hậu môn – trực tràng, với các nguyên nhân phổ biến như:

Táo bón lâu ngày: Rặn mạnh làm tăng áp lực lên tĩnh mạch hậu môn.
Ngồi hoặc đứng quá lâu: Làm cản trở tuần hoàn máu, gây ứ đọng tĩnh mạch.
Ít vận động: Giảm nhu động ruột, làm tăng nguy cơ táo bón và trĩ.
Chế độ ăn thiếu chất xơ, uống ít nước.
Phụ nữ mang thai: Áp lực từ tử cung chèn ép vùng hậu môn.
Thói quen rặn mạnh, ngồi lâu trong nhà vệ sinh.
Tăng cân béo phì, tuổi tác cao.

2. Triệu chứng của trĩ ngoại

Đau rát hậu môn: Nhất là khi đi đại tiện hoặc ngồi lâu.
Sưng tấy, xuất hiện cục lòi ra bên ngoài hậu môn (búi trĩ).
Chảy máu: Thường ít hơn trĩ nội, nhưng có thể thấy máu lẫn trong giấy vệ sinh.
Ngứa ngáy, ẩm ướt quanh hậu môn: Do dịch tiết và búi trĩ gây kích ứng.
Cảm giác vướng víu, nặng hậu môn.

3. Phân loại trĩ ngoại theo đặc điểm tổn thương

Trĩ ngoại có thể được phân chia thành các dạng như:

Trĩ ngoại do tắc mạch: Tĩnh mạch bị vỡ, máu tụ lại tạo thành cục máu đông, gây đau dữ dội.
Trĩ ngoại do viêm nhiễm: Có thể kèm theo sưng, đỏ, tiết dịch, nhiễm trùng.
Trĩ ngoại do mô liên kết phì đại: Búi trĩ lòi ra, dai dẳng, gây vướng.
Trĩ ngoại thuyên tắc huyết khối: Cục máu đông hình thành đột ngột, gây sưng và đau cấp tính.

4. Điều trị trĩ ngoại

a. Điều trị nội khoa (giai đoạn nhẹ)

Thuốc bôi/đặt hậu môn: Giảm đau, chống viêm, kháng khuẩn.
Thuốc uống: Hỗ trợ tăng độ bền thành mạch, cải thiện lưu thông máu.
Ngâm hậu môn bằng nước ấm: Giúp thư giãn cơ và giảm đau.

b. Thủ thuật và phẫu thuật (giai đoạn nặng)

Cắt trĩ ngoại: Áp dụng khi có huyết khối hoặc búi trĩ to gây đau.
Phẫu thuật bằng laser, sóng cao tần (HCPT): Ít đau, phục hồi nhanh.
Chích rạch lấy huyết khối: Trong trường hợp trĩ ngoại huyết khối cấp.

5. Cách phòng ngừa trĩ ngoại hiệu quả

Ăn nhiều chất xơ từ rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt.
Uống đủ nước mỗi ngày (ít nhất 2 lít).
Tập thể dục đều đặn: Giúp tăng nhu động ruột.
Không nhịn đại tiện, không ngồi quá lâu trong nhà vệ sinh.
Giữ vệ sinh hậu môn sạch sẽ và khô thoáng.
Hạn chế rượu bia, đồ cay nóng, thức ăn nhanh.

6. Phân biệt trĩ ngoại và trĩ nội

Bệnh trĩ là sự giãn nở quá mức của các tĩnh mạch ở vùng hậu môn – trực tràng. Dựa vào vị trí xuất hiện búi trĩ, bệnh được chia thành trĩ nội, trĩ ngoại và trĩ hỗn hợp. Trong đó, trĩ nội và trĩ ngoại là hai thể thường gặp nhất.

I. Sự khác biệt cơ bản về vị trí giải phẫu

Đặc điểm	Trĩ nội	Trĩ ngoại
Vị trí xuất hiện búi trĩ	Nằm trong ống hậu môn, phía trên đường lược	Nằm ngoài rìa hậu môn, dưới đường lược
Vùng chi phối cảm giác	Không có thần kinh cảm giác đau	Có nhiều dây thần kinh cảm giác
Quan sát bằng mắt thường	Không thấy búi trĩ trừ khi sa ra ngoài	Thấy rõ búi trĩ ở ngoài hậu môn

🔎 Đường lược là ranh giới giải phẫu giữa phần trong và ngoài của ống hậu môn, nơi có sự khác biệt về cấu trúc mô và cảm giác.

II. Triệu chứng lâm sàng: trĩ nội và trĩ ngoại khác nhau thế nào?

Tiêu chí	Trĩ nội	Trĩ ngoại
Đau rát	Ít hoặc không đau, chỉ khi có biến chứng	Đau rõ rệt, đặc biệt khi ngồi lâu, đi đại tiện
Chảy máu	Thường gặp, máu tươi nhỏ giọt hoặc dính trên giấy	Có thể có, máu thường kín đáo hơn
Sa búi trĩ	Chỉ sa khi trĩ nặng (độ 2 trở lên), có thể đẩy vào được	Luôn lòi ra ngoài, búi trĩ nằm hẳn ngoài hậu môn
Cảm giác khó chịu	Cộm, vướng, đôi khi ngứa hậu môn	Rất rõ rệt: đau, rát, sưng, ngứa nhiều
Viêm nhiễm, sưng tấy	Ít gặp hơn	Thường gặp nếu có huyết khối, dễ viêm, mưng mủ
Cục máu đông (huyết khối)	Hiếm xảy ra	Rất phổ biến, gây đau dữ dội, cần xử lý kịp thời

III. Phân loại

✅ Trĩ nội: Chia làm 4 độ

Độ 1: Búi trĩ nằm trong hậu môn, chưa sa.
Độ 2: Sa khi đi đại tiện nhưng tự co lại.
Độ 3: Sa ra ngoài và phải dùng tay đẩy vào.
Độ 4: Sa liên tục, không thể đẩy vào, dễ viêm, nghẹt búi trĩ.

✅ Trĩ ngoại: Không chia độ, nhưng chia thành các dạng lâm sàng

Trĩ ngoại huyết khối: Có cục máu đông, sưng đau dữ dội.
Trĩ ngoại viêm nhiễm: Tấy đỏ, tiết dịch, dễ loét.
Trĩ ngoại mô liên kết: Búi trĩ do tổ chức liên kết thừa.
Trĩ ngoại do búi tĩnh mạch phì đại: Tĩnh mạch nổi rõ rệt quanh hậu môn.

IV. Chẩn đoán: Phát hiện bằng cách nào?

Trĩ nội	Trĩ ngoại
– Khám bằng ống soi hậu môn, nội soi	– Khám bằng mắt thường
– Thăm trực tràng nếu cần	– Sờ, cảm nhận cục sưng, huyết khối rõ ràng
– Cần phân biệt với polyp, nứt hậu môn	– Dễ chẩn đoán hơn trĩ nội

V. Điều trị: Trĩ nội và trĩ ngoại chữa khác nhau ra sao?

✅ Trĩ nội

Giai đoạn nhẹ (độ 1–2): Dùng thuốc uống, thuốc đặt hậu môn, thay đổi lối sống.
Giai đoạn trung bình (độ 2–3): Thắt búi trĩ bằng vòng cao su, tiêm xơ, quang đông hồng ngoại.
Giai đoạn nặng (độ 3–4): Phẫu thuật cắt trĩ (Milligan-Morgan, Longo, HCPT…).

✅ Trĩ ngoại

Giai đoạn nhẹ: Thuốc bôi, uống, ngâm hậu môn bằng nước ấm.
Huyết khối cấp: Cần chích rạch lấy máu đông.
Búi trĩ to, viêm nặng: Phẫu thuật cắt trĩ ngoại, có thể dùng laser hoặc HCPT.

VI. Phòng ngừa chung cho cả trĩ nội và trĩ ngoại

Ăn nhiều chất xơ: rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt.
Uống đủ 2 – 2.5 lít nước/ngày.
Tập thể dục thường xuyên, tránh ngồi/đứng lâu.
Không rặn mạnh, không ngồi quá lâu trong nhà vệ sinh.
Giữ vùng hậu môn sạch sẽ, khô thoáng.
Hạn chế đồ cay nóng, bia rượu, thuốc lá.

VII. Tóm lược bằng bảng

Tiêu chí	Trĩ nội	Trĩ ngoại
Vị trí búi trĩ	Bên trong hậu môn	Ngoài rìa hậu môn
Cảm giác đau	Không đau hoặc đau nhẹ	Đau rát, đặc biệt khi có huyết khối
Chảy máu	Thường xuyên, máu đỏ tươi	Có thể có, nhưng thường ít hơn
Khả năng quan sát búi trĩ	Chỉ thấy khi trĩ sa	Thấy rõ bên ngoài hậu môn
Biến chứng phổ biến	Sa nghẹt, viêm, hoại tử	Huyết khối, viêm nhiễm cấp
Điều trị	Thuốc, thủ thuật, phẫu thuật tùy độ	Chủ yếu thuốc, ngâm, phẫu thuật khi cần